Các đồng chí ở gần Bác đều cho biết Bác rất tiết kiệm. Có đôi tất rách đã vá đi, vá lại mấy lần Bác cũng không dùng tất mới. Bác nói:

– Cái gì còn dùng được nên dùng. Bỏ đi không nên…

Khi tất rách chưa kịp vá, anh em đưa đôi mới để Bác dùng, Bác xoay chỗ rách vào bên trong rồi cười xí xoá:

– Đấy, có trông thấy rách nữa đâu…

Có quả chuối hơi nẫu, anh cán bộ chê không ăn, Bác lấy dao gọt phần nẫu đi, bóc ăn ngon lành, rồi nói:

– Ở chiến khu có được quả chuối này cũng đã quý…

Câu nói và việc làm của Bác làm đồng chí cán bộ hối hận mãi. Dù cho đã làm đến Chủ tịch nước, suốt trong những năm ở Việt Bắc, ở Hà Nội, Bác chưa bao giờ “có tiền” (như anh em cán bộ, chiến sĩ công tác quanh Bác thường nhận xét). Thực tế lịch sử cho thấy rằng: suốt thời gian hoạt động của Bác ở nước ngoài, Bác gặp rất nhiều khó khăn về tài chính do những nguyên nhân khác nhau. Được đồng nào, chủ yếu do lao động tự thân mà có, Bác dành cho công tác cách mạng. Bác chi tiêu rất dè xẻn, cân nhắc từng xu. Liên hoan mừng thành lập Đảng cũng chỉ có bát cơm, món xào, tô canh, đĩa cá. Chiêu đãi đồng chí Lý Bội Quần, người Trung Quốc, người đã mua chiếc máy chữ từ Hải Phòng về tặng Người (năm 1939), Bác cũng chỉ “khao một món canh và 2 đĩa thức ăn, thêm hai lạng rượu, tổng cộng chưa hết một đồng bạc”.

Tự thết đãi mình “khi nghe tin Hồng quân bắt sống 33 vạn quân Hítle ở Xtalingrát năm 1943”, tại nhà tù, trong túi chỉ còn vẻn vẹn một đồng bạc, Bác đã nhờ người lính gác mua giùm cho ít kẹo và dầu chả quẩy. Sau khi phấn khởi hô mấy khẩu hiệu hoan nghênh thắng lợi của Liên Xô, Bác “ngồi một mình, chén tạc, chén thù rất đàng hoàng vui vẻ”…

Năm 1957, Bác về thăm Nghệ Tĩnh, khi ăn cơm chung với đồng chí Nguyễn Sĩ Quế, Nguyễn Chí Thanh, Hoàng Văn Diệm, Bác đã để bớt ra ngoài mâm mấy món ăn, rồi nói: “Ăn hết lấy thêm, không ăn hết để người khác ăn, đừng để người ta ăn thừa của mình”.

Có thể dẫn ra nhiều nữa những ví dụ về cách chi tiêu, sử dụng tiền bạc, cơ sở vật chất của Bác, rất “mâu thuẫn thống nhất”: chắt chiu, tằn tiện những vẫn rộng rãi không hoang phí mà cũng không keo kiệt, “ki bo”. Thế giới, loài người tự hào về Bác. Là người Việt Nam, đồng hương của Bác, chúng ta càng tự hào biết bao! Cách ứng xử của Bác với tiền tài, với cái ăn, cái mặc, với cơ sở vật chất nói chung đâu có phải là cao quá mà chứng ta không học tập được, đâu có phải là một toà thánh cấm uy nghiêm mà chúng ta không đặt chân lên được thềm bậc, dù là bậc thềm thứ nhất?

* Ý nghĩa câu chuyện:

Câu chuyện trên, dù là rất nhỏ và còn rất nhiều những minh chứng khác về đức tính giản dị, tiết kiệm của Bác. Song, ai trong chúng ta cũng cảm nhận được ý nghĩa sâu sắc, đó là:

– Thứ nhất, bản thân phải hết sức tiết kiệm, có kế hoạch chi tiêu rõ ràng, cụ thể, phải biết “liệu cơm, gắp mắm”, không được “vung tay quá trán”. Là cán bộ công chức phải tiết kiệm trước, làm gương, phải bằng hành động cụ thể; không nói suông, hô hào chung chung.

– Thứ hai, trong việc sử dụng tài sản công phải tiết kiệm, chống lãng phí. Phải biến ý thức tiết kiệm thành hành động tự giác của mỗi người, toàn tâm, toàn ý không được lãng phí thời gian, tiền bạc.

– Thứ ba, mỗi hạt gạo chúng ta ăn, mỗi vật dụng chúng ta dùng, mỗi đồng tiền chúng ta chi tiêu đều là do mồ hôi, công sức, trí tuệ, sự vất vả, mệt nhọc của nhân dân và chính chúng ta mà có được, do đó phải biết tiết kiệm và không nên hoang phí của cải của xã hội. Bác dạy “Tiết kiệm không phải là bủn xỉn. Khi không nên tiêu xài thì một đồng xu cũng không nên tiêu. Khi có việc đáng làm, việc ích lợi cho đồng bào, cho Tổ quốc, thì dù bao nhiêu công, tốn bao nhiêu của, cũng vui lòng. Như thế mới đúng là kiệm.”, “Việc gì có lợi cho dân thì phải cố gắng làm, việc gì có hại cho dân thì phải hết sức tránh”.    

– Bác cho chúng ta thấy, muốn mọi người đều có ý thức tiết kiệm thì người lãnh đạo phải làm gương trước, phải bằng hành động cụ thể không được nói suông, hô hào chung chung, muốn người dân tiết kiệm thì cán bộ, công chức, đảng viên… phải tiết kiệm trước. Không phải lúc khó khăn, gian khổ thì mới tiết kiệm còn lúc đầy đủ thì không cần, mà phải biến ý thức tiết kiệm thành bản tính của mỗi người, cho dù ở bất kỳ hoàn cảnh, địa vị nào cũng phải biết tiết kiệm. Nếp sống giản dị của Chủ tịch Hồ Chí Minh mang ý nghĩa rất cao đẹp. Người tiết kiệm, không lãng phí, phô trương, nếp sống của Bác rất bình thường, đơn giản; những vật dụng nếu còn giá trị sử dụng thì Bác không bỏ đi, tiết kiệm từ những thứ nhỏ nhất, từ vật chất đến thời gian… với quan điểm “Tích tiểu thành đại”; Bác luôn yêu thương, chăm lo cho mọi người. Có người nói: “Đạo đức của Bác mênh mông lắm, cao siêu lắm, phi thường lắm, khó mà học cho hết được”. Vâng, có thể là chúng ta không đạt được những điều phi thường như Bác, nhưng chí ít, nếu phấn đấu nỗ lực, ta có thể học và làm được những điều bình thường của Bác, mà trước hết đó là tính tiết kiệm và đời sống giản dị. Mỗi cán bộ công chức chúng ta phải tự hứa với mình cố gắng học thật tốt và quyết tâm làm thật nghiêm những lời Bác dạy. Hàng ngày, hàng giờ, trong mỗi công việc chúng ta làm, chúng ta phải chiêm nghiệm và tự hỏi lòng mình để tâm hồn của chúng ta trong sáng hơn, hành vi của ta tốt đẹp hơn, để cho con người chúng ta được nâng cao hơn, được hoàn thiện hơn.